دانستنیهای روستا
امیران نام روستایی تقریبا در مرکز ایران درست در حاشیه
کویر نمک با قدمت تاریخ ایران از روستاهای دهستان ریگستان اردستان با جمعیتی
بیش از 1000 نفر.
نام دیگر ان امهران میباشد در کتاب اتشکده اردستان
وجه تسمیه ان این میباشد که مهران نامی سنگبنای
انرا نهاده. بعضی ها معتقدند نام امیران از ا‘میران از ا‘مهران بر گرفته
شده و منتسب به آتشکده های 4گانه بزرگ ایران و زیگورات امهران
میباشد .
وامیران راعده ای ازجمله پیرمردان ابادی بر این عقیده اندکه در قدیم الیام امرا دراینروستا امارتی داشته اند وفصولی از سال را در این ابادی زندگی میکرده اند مروحماسماعیل زائری(یا اسماعیل سلیمان متوفی 1350 )ایشان بر این عقیده بودند که درزمان سلجوقیان با توجه به اب وهوای بسیار ایده ال مکان ییلاق حکام منطقه بودهاست.ومکانی به نام شاه نشین در امیران کهنه شاهد ومبین موضوع فوق میباشدوجود مسجد جامع امیران کهنه که درجای اتشکده (بنا بر اقوالی همان اتشکده امهران اردستان میباشد)
بنا شده اب انبارمجاور ان وخانه هایقدیمی .اسیاب ابی .کوچه های بزرگ دشت بسیار وسیع که هر قطعه ان نام
خاصی دارد مثل دشت سر دهی (ابتدای ده) بام کاشی. الیزی.و....که در اینده مفصلا راجع به ان خواهمنوشت.اصطلاحات خاص که مختص این روستا میباشد .رشته قنات بسیار بزرگ .زبان
قدیمی وفراموش شده ای که هیچ اثری از ان باقی نمانده (کاش 50 سال قبل ویا حتی 30سال قبل اقدام به نوشتن میکردم )در این چند سال جدا از خراب کردن تمامی ابنیه قدیمی خاطرات میراث گذشتگان نیززیر خاک مدفون شده اند. قصه هایی که در هیچ کتابی نوشته نشده .وهزاران قصه ناگفته ....لذا ازکلیه اندیشمندان ومحققین وقدیمی ها عاجزانه تقا ضامندم در این نوشتار مرا یاری کنند
موقعیت جغرافیایی :
درمسیر راه کاشان به طبس ودر مجاورت خط اهن تهران به بندر عباس واقع شده است
از سمت جنوب(حدودا 7 کیلومتر) به اردستان ازسمت شمال روستای معین اباد وکویر
نمک .شرق زواره(5کیلومتر) وجنوب شرق تلک اباد(2500متر)
وسمت غرب (۸۰۰متر) روستای کچو رستاق ختم میشود.
قنات:
بنا بر اقوال پیشینیان 7رشته قنات در محله های اردستان امروزی ازجمله. بازار اسپیریز. فهره. . راهمیان .وکوشک.باب الرحی.ومون و...وجود دارد. وبا توجه به گسترش شهرستان اردستان وساختن ابنیه واماکن بر روی رشته های قنات امروزه به جز رشته های قنات دشت راهمیان ومون تقریبا بقیه رشته های قنات به صورت متروکه در امده است . گر چه درامار قنات ایران طول قنات امیران را حدود 3400متر و125 حلقه چاه که عمیق ترین ان 64 متر ذکر شده .ولی ظاهرا طول قنات قدیمی خیلی بیش از این مقدار است.وانچه مسلم است امیران کهنه سابقه تاریخی بیش از اردستان امروز را دارد.چون قناتها در منازل مسکونی ومحلات مختلف قرار دارد.
اثار تاریخی:تا حدود 20 سال قبل ترکیب امیران کهنه دست نخورده بود ولیکن امروزه به جز دیوار قلعه .بقایای مسجد قدیمی که اکثر قدیمی ها معتقدند بر روی اتشکده بنا شده.واب انبار و.. اثر چندانی بر جای نمانده
دشت: دشت بسیار وسیعی درامیران وجود دارد وتا قبل از یکپارچه کردن دشت هر قطعه ای نام خاص به خود دارد
نام تعدادی از دشتها.سردهی.دشتیچو.مسه بدینی. بوم کاشی.باغ لورکا.باغ اقا
ولی.الیزی.صحرای نو.
در اینده وجه تسمیه مکانهای فوق را مفصلا توضیح خواهم داد.
روستای امیران که زمانی به علت اب و هوای مطلوب ان در مجاورت کویر نمک که در ان زمان ذریاچه ای زیبا بود به مرور زمان وبا تغییر شرایط محیطی وتبدل دریاچه به کویر نمک بالطبع خشکسالی قحطی وزندگی در شرایط سخت برای مردم بوجود امد نا امنیو...باعث شد تا مردم گروه گروه به سمت شهر ورامین مهاجرت کردند علت رفتن به
ورامین به خاطر نزدیک بودن (حدودا18فرسنگ)مسیر از طریق عبور اروسط کویر بوده است.
عده ای معتقدند که فاصله امیران کهنه(قدیمی) تا کچو کهنه(قدیمی) توسط یک کانال زیرزمینی به هم ارتباط داشته اند.وزمانی که اشرار به روستا حمله میکرده اند از طریق کانال فوق همدیگر را مطلع میکرده اند.
محصولات کشاورزی
باغ های بزر گ وقدیمی انار وانجیر پسته .سنجد.......
میوه های چون خربزه هندوانه .طالبی و...
واز غلات میتوان گندم وجو و...
منداب .کنجد. شاهدانه.ذرت. و........... دیگر محصولات روستا میباشد.
واز صنایع دستی بافت قالی ازانواع مختلف میباشد
فرهنگ مردم:
داستانها ,اشعاروحکایتهای زیادی منتسب به امیران میباشد,ازجمله داستان چهل
دندانه ,داستان پیاز و.......که دهان به دهان وسینه به سینه نقل شده است
غذای مختص امیران:
چون یخچال وجود نداشت گوشت را به نحو مخصوص در ظرف خاص جهت زمستان نگهداری میکردند
.
کاچی=
یک غذای مخصوص فصول سرد وازارد ذرت سفید وکشک تهیه میشود ومعمولا انرا با قورمه میخورند کسی که سرما خورده باشد ان را با ماست میخورند .اخیرا با توجه به کمبود ذرت در منطقه از ارد گندم به جای ارد ذرت استفادهمیشود .
نان کلاسیری=
از مخلوط کردن خمیر نان وکلاسیر(تره وحشی)وپختن ان در ماهیتابه
بدست می اید . این عمل با مخلوط ارد وپیاز وسبزی های مختلف نیز بدست میاید.
ارتوچو=
از مخلوط کردن چند نوع مواد(نبات،کنجد،.ارد،زنجبیل،هل،دارچین.....) تهیه وبیشتر در مراسم برات ازان استفاده میکردند.وفوق العاده خوشمزه میباشد
سوروک:
چاشت مخصوصی که صرفا در مراسم برات استفاده میکردند
نان ذرتی=
گندی ذرت=
نان قلیفی=
خمیر ارد گندم همرا با زرده تخم مرغ ،شیر،شکرو...را در قابلمه مسی گذاشته وداخل تنو رویا اتش میگذارند وقتی پخته میشود مشابه کیک میشود تنها تفاوت ان در عدم استفاده از جوش شیرین میباشد
پلو ذرت=
غذای فراموش شده. سالها است که این نوع غذا پخته نشده است واز ذرت سفید(البته پس از جدا کردن پوست ان)استفاده میکرده اند.
ماش اب=
از ترکیب ماش وسیب زمینی بدست میاید.
اگر گذرتان به روستای امیران افتاد از هرچه گذشتی از کاچی
وارتوچو ... نگذر
شهادت:
پس از شروع جنگ تحمیلی تعداد بسیاری از جوانان ابادی به جبهه های جنگ اعزامشدند که متاسفانه گل های سرسبد .که افتخار روستا بودند شربت شیرین شهادت رانوشیدند. وصحرای مزار(قبرستان)را به گلزار شهدا ویا گلستان شهدا تبدیل نمودند.
نام تعدادی از شهدا:
سردار علی اکبر زائری
معلم شهید ابراهیم زائری
دانشجوی شهید سید مهدی زائری
شهیدان قاسم ورضا زائری
شهید عرفات جانباز(دوقطع پا)احمد زائری
شهید محمود زائری
شهید علی(عباسعلی) مسلمی
شهید محمد زائری
شهید محمد زائری و........
مطالب کلی تر در صفحه جدا گانه نوشته شده
گویش:
زبان مردم تا حدود 80 سال قبل مشابه به زبان محلی اردستان بوده ولی با توجه به وجود مکتب
خانه وبا سواد شدن عده زیادی از مردم بالطبع این زبان محلی زودتر از بقیه روستاها به ورطه
فراموشی سپرده شد واخرین نفری که زبان قدیمی را میدانست مرحوم صغری زائری(همسر
دخیل)بود که حدود 30 سال قبل فوت نمود
دیرینه فرهنگی:
به جرات میتوان گفت یکی از قدیمیترین مکتب خانه های قدیم منطقه در روستای امیران وجود داشته است.
گرچه دقیقا نمیتوان سال تاسیس مکتب خانه را بیان نمود ولی انچه مسلم است 200 سال قبل مکتب خانه ای در امیران کهنه وجود داشته است. وافرادی چون مرحوم ملا باقر؛ملا کریم ؛ملا حسین و...انرا اداره میکرده اند.واخرین فرد انها ملا غلامرضا .که در سال 1376فوت نمودند.
مدارس نظام جدید نیز سابقه طولانی دارد وانچه مسلم است در حدود سالهای 1325 در روستا مدرسه تا کلاس چهارم وجود داشته است.(اولین سال تاسیس دبستان در اردستان سال1316میباشد).
مدسه نظام جدید در زمان مدیریت فرهنگ اقای جدلی زاده تاسیس شده و به ترتیب مکانهای زیر مکان مدرسه بوده است
1-مردخانه کدخدا قاسم که مکان فوق در قدیم مشابه شورای حل
اختلاف امروزی بوده است. در واقع اولین مدرسه منطقه ریگستان درمرد خانه فوق تشکیل شد.مردخانه بعدها به عنوان محل ترویج کشاورزی وامروزه خراب شده وهیچ اثاری از ان برجای نمانده است.وبعنوان پارکینگ ااز ان استفاده میشود.ودر واقع از قدیمی ترین مکانهای اموزشی شهرستان اردستان میباشد
2-منزل مرحوم حبیب زائری که امروزه جزئی از مسجد جامع امیران میباشد.
3-منزل مرحوم محمد تقی(منزل حسین ارباب)
4-دبستان مهرگان که به همت جاج علی اکبر زائری درمجاورت روستا بنا نهاده شد که تا چند سال قبل دایر بود ولی فعلا متروکه میباشد. این مدرسه در سال 1336 افتتاح گردیده . وامروزه بعنوان مرکز بسیج ازان استفاده میشود
5-مدرسه مهدیه که هم اکنون دایر میباشد.
6-مدرسه راهنمایی ودبیرستان دخترانه شهیدان زائری وشهید علی اکبر زائری از دیگر مکانهای اموزشی میباشد.
اولین دانش اموزان مدرسه :مهندس حسین زائری،حاج یدالله زائری ،حاج غلامحسین زائری،حاج حسن زائری،حاج عباس زائری و........
اولین معلمین امیران:اقای ایزدی،اقای احتشامی،سید نیک اردستانی،اقای نیا رئیس(اولین معلم دیپلمه) اقای صفایی و.........
ماحصل مدارس فوق صدها تحصیل کرده که در جای جای میهن اسلامی مشغول خدمت میباشند.
0طوایف:
در امیران کهنه هر طایفه ای در یک کوچه زندگی میکرده اند.ونام کوچه ها مبین قبیله
وقومی بوده است.
1-کوچه شیرعلی در این کوچه اقوام موصوم به شیرعلی زندگی میکرده اند.
2-کوچه مقصود علی :از این قوم اطلاعاتی در دسترس نیست.
3_کوچه عربها:مهاجرین از اعراب که امروزه بازماندگان ان در روستا زندگی میکنند.
4کوچه اقا ولی: شخصی بنام اقا ولی به روستا مهاجات کرده ودر خارج از حصار قلعه
منطقه ای را تصرف واکنون نوادگان نامبرده در امیران زندگی میکنند
5-کوچه صمد
6-کوچه عابدی :عابدی ها طایفه ای که امروزه اکثرا در امیران امروزی زندگی مکنند
7-کوچه زینلی ها:این طایفه ظاهرا در قدیم از امیران هجرت کرده اند
8-کوچه علی کوچک بیشترین ساکنین امیران تمروزی متعلق به این طایفه میباشند.
9-کوچه قنبر موسه
10-و...
پس اینکه قرار شد همه مردم شناسنامه بگیرند(حدود سال 1303شمسی).اکثر مردم فامیلی زائری را برگزیدند وان هم به این علت بوده که عبدالکریم که تقریبا همه کاره امیران در ان زمان بوده است از سفرکربلا امده بودند ووقتی مامور ثبت از ایشان پرسیدندکه چه فامیلی میخواهید نامبرده گفته بود که ما زائر کربلایم وفامیلی زائری را میخواهیمواین شد که همه طایفه زائری را برگزیدند ناگفته نماند بقیه ابادی نیز فامیلی مسلمی را انتخاب کردندانچه مسلم است امیران کهنه در150سال قبل حداقل 200خوانوار را در خود جای داده
بوده است
مهندسی ابیاری:
ابیاری امروزه براساس ساعت صورت میگیرد ولی تا جند سال قبل بر اساس واحدی به نام سرجه ویا سرقه صورت میگرفت مجموع آب در هشت شبانه روز تقسیم میشود واین مدت (هشت شبانه روز)به 1440سرجه تقسیم میشود که هر سرجه حدود 8دقیقه میباشد.در شرایط فعلی نیز خرید وفروش اب بر اساس سرجه میباشد.در قدیم هر شبانه روز یک سرجه پیما داشت که وظیفه ان شمارش سرجه ها در طول روز بود وسرجه پیما از صبح تا شب همراه اب حرکت میکرد وسرجه را توسط ظروف مخصوصی اندازه گیری میکرد ضمنا هر سرجه به شش دانگ تقسیم میشود ودر ظروف مخصوص نیز به شش قسمت تقسیم میشود.
در قدیم دونوع آب وجود داشت اب اول بنام خنویر نامیده میشد وان نیز سرریز آب استخر ویا اصطلاحاسرخ بود که که معادل نصف سرجه اندازه گیری میشد امرو زه این واحد در ابیاری حذف گردیده است.
